detalj slike: KRK Art dizajn

PRILOG ŽIVOTU SRPSKE PRAVOSLAVNE CRKVE I SVETOSAVSKOG NASLEĐA I TRADICIJE U SKADRU

Prof. mr Aleksandar Vujović,

profesor Bogoslovije Svetog Petra Cetinjskog

i urednik Katihetskog programa Radio Svetigore

Prepodobni i časni oci, gospodo hrišćanska, draga braćo i sestre, dragi vračani i skadrani, mudri đaci svetosavci skadarski, i cetinjski, naročita je prilika i posebna mi je čast govoriti o Svetom Savi i svetosavskoj tradiciji, ovdje, u Vraki i svetom gradu Skadru, staroj srpskoj prestonici Vojislavljevića, gdje se nalaze temelji naše državnosti i naše duhovnosti, u postojbini Svetog Kralja Jovana Vladimira, prvog srpskog sveca i mučenika, gde su stolovali Vojislavljevići, Nemanjići, Mrnjavčevići, Balšići, u zemlji Prepodobne mati Angeline Krušedolke, Prepodobne novojavljene Stefanide Skadarske Dečanske i Bitoljske, sveštenomučenika Jefta Štirkića, ispovjednika Veliše i Lazara Popovića, i brojnih skadarskih stradalnika i mučenika i ispovjednika znanih i neznanih.

Hrišćanski svetitelji su nam najdivniji primjer služenja Bogu, svojoj svetoj crkvi, i rodu svome. Jedan od najvećih u našem srpskom rodu, upravo je naš Sveti Sava, koga, slavimo i proslavljamo.

Svetosavsko predanje duboko je ukorijenjeno u biće našeg srpskog naroda, koji živi u Skadru, Vraki i okolini. Ta svetosavska tradicija, koja je prenošena dugo vremena sa blagoslovom Crkve, a i sa koljena na koljeno, bila je jedan od osnova identiteta, koji je srpski živalj na prostorima skadarskog vikarijata čuvao, i vaspitavao svoja pokoljenja, ali i po njemu bio prepoznatljiv na ovim prostorima među ostalim narodima koji su tu živjeli. Nije mali broj ni danas onih, koji poštuju svoje nasleđe, i bivajući svjesni svog identiteta, pa bili oni pravoslavne, rimokatoličke i muhamedanske vjere, a da ne poštuju ime Svetog Save, ovog ravnoapostolnog svetitelja i prosvetitelja roda srpskog.

Duboko svjesni, i vaspitavani u tom svetosavskom duhu, koji su naslijedili od svojih predaka, oni su kroz vjekove čuvali svoju vjeru, tradiciju, nasleđe i svoj identitet. Teritorije današnje Albanije odnosno Skadra, Vrake i okoline, su ulazile u sastav Zetske države, i Skadar je bio njena prestonica, sve do dolaska Turaka, kada zetski vladari izmiču prema brdskim područjima: Ivan Crnojević zida Cetinjski manastir i prenosi prestolnu stolicu na Cetinje. U ovom kraju u kome se u srednjem vijeku njegovala knjiga i tradicija čuvala, između ostalih, može da posluži i činjenica, da je u jednom od sela u okolini Skadra pronađen srpski književni spomenik iz XIII vijeka. To je zbornik popa Vasilija Dragolja iz 1259. godine, koji napisan na pergamentu srpskom redakcijom staroslovenskog jezika. Zbornik je pronašao u srpskom selu Vraki 1875. godine Panto Srećković, a do tada ga je čuvalo sedamnaest generacija u svešteničkoj familiji. Zbornik je bio otkupljen je 1902. godine za Narodnu biblioteku Srbije. Za vrijeme Prvog svjetskog rata nestao je , kao i večina srpskih rukopisnih knjiga, ali je 1969. godine pronađen u Njemačkoj i opet je tada otkupljen za Naridnu biblioteku Srbije. Sigurno, da i u njemu nalazimo nemanjičko i svetosavsko nasleđe, jer u Zborniku su upustva za namijenjena pravoslavnom sveštenstvi za otkrivanje bogumila, a takođe i molitve protiv zlih sila.upravo koje je jedna od glavnih propovjedi i tema u obrazovanju našeg naroda. Svetosavska tradicija je nastavljana i sa čuvenim skadarskim štamparom Stefanom Marinovićem, poznatijim kao Stefan Skadranin, koji je živio u XVI vijeku. On je sa ponosom isticao odakle je, prvo je radio kao štampar u Veneciji, gdje je radio i štampao u Vukovićkoj štampariji, a potomu svom rodnom gradu Skadru. U Veneciji je 1561. godine štampao Posni triod, da bi u Skadru, u svojoj štampariji 1563. godine završio i Cvijetni triod.

Nalazeći se na mjestu, koje je strateški privlačilo mnoge narode, pravoslavnom narodu u Skadru, nije bilo lako živjeti na ovim prostorima. No, i uprkos tome, naš narod je sačuvao svoje ime, identitet, i svetosavsku tradiciju. I u tegobna otomanska vremena, prije skoro dvjesta godina, otvara se prva osnovna škola u Skadru, 1828. godine, a imena prvih učitelja su bila Milan i Marko. Naš brat Pavle Brajović iz Skadra navodi podatak da je prva škola u Skadru nosila ime po Svetom Savi, i da su prvi njeni pomeni prije dvjesta godina. Radeći u veoma teškim uslovima, ipak je srpska škola u Skadru imala veliki i neizbrisiv značaj za naš narod. Posle više od dvadeset godina od osnivanja škole za učitelja 1848. godine dolazi pravoslavni srbin iz Gomirja, iz Hrvatske, Nikola Musulin (koji je završio bogosloviju u Sremskim Karlovcima), koji se narodu ovog kraja svidio sa svojom učenošću i rodoljubljem. On je kod mladih ljudi razvijao srpsku svetosavsku misao, i organizovao koliko je mogao svetosavske proslave. Tokom svog rada škola je bila direktno pod pažnjom i pomoći crkvene opštine skadarske, da bi početkom 20. vijeka pored mnogobrojnih Srba koji su pomagali školu, jedan dio dobijan i od Ministarstva prosvjete na Cetinju i Knjaza Nikole Petrovića. Koliko je svetosavsko nasleđe čuvano u Skadru govori i činjenica, da je nakon razdvajanja muške i ženske djece 1893. godine, i stvaranja dvije posebne škole, muška škola nastavila da se zove imenom „Svetog Save“.

Književnik i bivši ministar vjera i kulture u Vladi Republike Crne Gore, književnik g. Budimir Dubak, navodi podatak da je početkom XX vijeka, tačnije, 1902. godine, „Carigradski glasnik“ na srpskom jeziku izvijestio o proslavi Savindana u Skadru. Izvještač kaže: „Kao što je poznato, u ovoj varoši ima osnovna škola koja postoji od pre 80 godina. Dakle, ona je u ovoj varoši i onda bila kada drugih – tuđih škola nije bilo kao što ih danas ima, i to: jezuitskih, franciškanskih i italijanskih. Od toga vremena pa do danas, ona nije nikad zatvarana. I kad su najteža vremena bila, dan Svetog Save ovde se slavio, ali po pričanju mnogih, ove godine je najsvečanije proslavljen,što treba zahvaliti g. Obradu Popoviću, učitelju i gospođici Jani Fatićevoj, učiteljici.“ Dopisnik „Carigradskog glasnika“ iz Skadra dodaje kako je nakon liturgije u crkvi Svetog Aleksandra Nevskog i školske proslave, u opštinskoj kancelariji osnovano srpsko pjevačkodruštvo i čitaonica. U ovom broju „Carigradski glasnik“ objavljuje izvještaje Srba o proslavi Svetoga Save, od Carigrada do Beograda, SanFranciska,Moskve,Petrograda,NovogSada,Beča,Pešte,Zagreba,Skoplja, Soluna,Prištine,Prizrena,Gnjilana, Novog Pazara, Pljevalja… iz preko 200 gradova, varošica i sela, od kojih mnoga danas više i ne postoje.

Srpske škole u Vraki i Skadru, nastavljale su svoj rad, i među svojim učiteljima imali i više sveštenika, koji su njegovali svetosavsku tradiciji. Od kako postoje redovno svetosavske proslave, čiju je redovnu tradiciju uveo Jeremija Popović, potom nastavio Obrad Popović i skadarski sveštenici, postojala ja i praksa da se o Svetom Savi nagrađuju učenici, od priloga imućnijih pravoslavaca, koje su bile u odijelu i drugim potrebama. Takođe i ostali učitelji koji su službovali u Skadru i Vraki redovno su organizovali svetosavske proslave, tako da je i čuveni prota Veliša Popović, po blagoslovu Episkopa skadarskog Viktora Mihailovića, nastavio tradiciju proslave Svetog Save, na svečan i primjeren način. O našem narodu i svetosavskoj tradiciji u Albaniji, brinuli su se i Mitropolit crnogorsko-primorski dr Gavrilo Dožić, kao i Episkop dr Nikolaj Velimirović, kao episkop ohridski. Njih dvojica su po blagoslovu Srpske crkve davali blagoslove i preporuke da se upisuju učenici u Bogoslovijama na Cetinju i Bitolju, kako bi se po završetku školovanja vraćali u zavičaj, i postajali sveštenici, učitelji, episkopi, i na taj način čuvali svetosavsko predanje. Poslednja svetosavska proslava i obilježavanje spomena Svetog Save u Vraki i Skadru, javno je bila 1933. godine, kada je albanski kralj Ahmed Zogu, zabranio srpske institucije i škole, a samim tim i praznovanje Svetog Save u školama. I te godine, se potonji patrijarh srpski dr Gavrilo Dožić, kao mitropolit crnogorsko-primorski, interesovao za naš srpski živalj u Albaniji, i on je zahtijevao, brinući se o skadarskim srbima, da i dalje imaju svog arijereja na tim prostorima. Nažalost, ubrzo nakon toga protjeran je i veliki broj Srba iz Skadra i Vrake, zajedno sa vladikom Viktorom, koji će svoj kraj života dočekati u manastiru Visokim Dečanimam, gdje se upokojio 8. septembra 1938. godine. Gašenjem ovih srpskih škola u Vraki i Skadru, sveštenik Veliša Popović je ostao paroh, i koliko je mogao, trudio se da se ime Svetog Save čuva na ovim prostorima u narodnom pamćenju i molitvenom poštovanju.

No, i pored teških godina koji slijede u toku i nakon Drugog svjetskog rata za srpski narod u Albaniji, oni su ostali svjesni svoje vjere, identiteta i svetosavskog nasleđa, tako da su iako decenijama nemajući sveštenika, svojih škola, ipak u svojim domovima čuvali ono što su naučili od svojih predaka. Ta vjera i to nasleđe, postaće opet kvasac, i kao žar koji je zapretan u ognjištu ponovo će da plane vatrom obnove i duhovnog buđenja našeg srpskog roda u Skadru i Vraki. Dolaskom Mitropolita Amfilohija Radovića, na tron zetskih, skenderijskih i crnogorsko-primorskih mitropolita, 1990. godine počinje duhovna obnova, kako u Crnoj Gori, tako i u mjestima današnje Albanije, u Vraki i Skadru, koji su nekada bili pod duhovnim rukovođenjem Srpske Patrijaršije, i Mitropolita crnogorskih koji su u svojoj tituli čuvali i naziv skenderijski.

Ne zaboravljajući brigu svojih prethodnika, za srpski narod u Skadru i Vraki, Mitropolit Amfilohije služi i prvu svetu arhijerejsku liturgiju na Vaskrs 26. aprila 1992. godine u Skadru, u bioskopu Milenijum, preko puta mjesta na kom je bio nekad pravoslavni hram Svetog Aleksandra Nevskog, koji je srušen šezdesetih godina XX vijeka, gdje ponovo sa njegovim blagoslovom počinje obnova vjere u narodu, sa nadom na duhovno napredovanje i uzrastanje u svetosavskoj tradiciji. Tom prilikom Mitropolit je i besjedio sabranom narodu u Skadru. [1]Toga blagoslovenog dana svetu tajnu krštenja primili je pedesetak Srba iz Vrake i Skadra. Nesumnjivo da je ovaj dolazak blaženopočivšeg Mitropolita Amfilohija za sveukupno pravoslavlje i duhovnu obnovu u Albaniji od nemjerljivog značaja. Ova služba je bila jedna od prvih javnih liturgija u Albaniji posle 1967. godine, od kada su albanske komunističke vlasti zabranile obavljanje bogosluženja. Ova vaskršnja mitropolitova služba u 1992. u Skadru podarila je brojne plodove, iz kojih se i danas rađa i život Albanske pravoslavne crkve. To veliko i nemjerljivo djelo prepoznali su i najveći u državi Albaniji, tako da je Mitropolita Amfilohija u oktobru 2017. godine u Tirani, na prijemu za crkvene velikodostojnike, pohvalio i sam predsjednik Albanije, Bujar Nišani, rekavši Mitropolitu Amfilohiju: „Vladiko, vi ste zapalili svijeću nade u narodu, koja ne samo da se za ovih 25 godina nije ugasila, nego se i proširila po čitavoj Albaniji“!

Po blagoslovu i velikoj uzajamnoj pomoći novog poglavara Albanske pravoslavne Crkve, na čijoj se teritoriji sada nalazi ovo područje, Arhiepiskopa Anastasija Janulatosa, od 2. avgusta 1992. godine, počinje nesebična pomoć oko organizovanja crkvenog života. Imajući razumijevanja za srpski narod, o potrebi za obnovu crkvenog života, po blagoslovu Mitropolita Amfilohija i Arhieposkiopa Anastasija, podiže se nova crkva Presvete Trojice u Vraki kod Skadra, u kojoj redovno služe sveštenici Mitropolije crnogorsko-primorske i Srpske pravoslavne crkve. Tokom devedestih godina prošlog vijeka zadužen da opslužuje i obilazi naš narod u Vraki i Skadru, bio je sveštenik podgorički o. Andrija Đikanović, da bi nakon gradnje crkve Presvete Trojice, po poslušanju i blagoslovu blaženopočivšeg Mitropolita Amfilohija, to obavljao protojerej-stavrofor Radomir Nikčević, nekadašnji šef kabineta mitropolita crnogorsko-primorskog Amfilohija, sadašnji paroh hercegnovski i direktor IIU Svetigora, protojerej-stavrofor Velimir Jovović, paroh nikšićki, protojerej Predrag Šćepanović. Pored njih, na službe u Skadar i Vraku dolazili su i protojerej-stavrofor Dragan Stanišić, paroh podgorički, protojerej Ljubomir Jovanović, arhimandrit Jefrem Dabanović, iguman stanjevićki, protojerej Željko Ćalić, o. Dragan Stanišić, o. Dušan Bigović, o. Arsenije Radović, o. Igor Balaban, o. Evstatije Azdejkovićo. Justin Mrenović, porijeklom iz Vrake, koji je svoju prvu svešteničku liturgiju odslužio upravo u Vraki, na Vaskrs 16. aprila 2017. godine i drugi. Mitropolit Amfilohije je u crkvi u Vraki služio i 1. maja 2003. Godine.

Veliki podstrek za obnovu crkvenog života i svetosavske tradicije u Skadru, dalo je i daje Srpsko pravoslavno Bratstvo „Svetog Jovana Vladimira“ iz Skadra, čiji je osnivač po blagoslovu Vladike Amfilohija, 1992. godine bio g. Aleksej Miščenko, koji je sve do svoje smrti februara 2012. god obavljao dužnost predsjednika bratstva.[2]

Takođe obnovi svetosavske tradicije u Skadru, pomoglo je i Udruženje «Morača-Rozafa»;, koje se zajedno sa Mitropolijom crnogorsko-primorskom i bratstvom Svetog Jovana Vladimira aktivno uključilo u čuvanje nasleđa našeg naroda. Tim povodom je i obnovljena škola srpskog jezika, i počeo je sa radom kurs srpskog jezika u prostorijama Udruženja, nastavu je počeo da izvodi profesor Svetozar Ćiraković iz Nikšića od 28. februara 2008. godine. Sa obnovom kursa, ustanovljen je i Dan srpskog jezika u Skadru, koji se obilježava svake godine 28. februara. Ne zaboravljajući i žrtvu koju su podnijele srpska i crnogorska vojska u bitci za Skadar 1912. godine, Mitropolit Amfilohije je odslužio parastos postradalima na Bardnjolu i Tarabošu 1. novembra 2008. godine. Takođe, uvijek kada je našao vremena, Vladika Amfilohije je i sam dolazio da bogosluži našem narodu u Skadru i Vraki, pa ćemo spomenuti liturgije od 1. maja 2003. godine, kada su maturanti Cetinjske Bogoslovije prolazili kroz Skadar i Albaniju na svojoj maturskoj ekskurziji, i na četrdesetodnevnom pomenu pokojnom g. Alekseju Miščenku i njegovoj supruzi Ani, 11. marta 2012. godine. Iste godine, u nedelju 2. decembra Mitropolit Amfilohije služio je Svetu liturgiju u vašoj crkvi Presvete Trojice u Vraki i parastos na Bardanjolu i bilježena je stota godišnjica Prvog Balkanskog rata i bitke na Skadru, uz koju su za njegovo oslobođenje od vjekovne turske okupacije poginuli oko 10.000 vojnika Kraljevine Crne Gore i Kraljevine Srbije.

Od svetosavskih proslava i liturgija, koje je još služio blaženopočivši Mitropolit Amfilohije u Vraki i Skadru, spomenimo i prisetimo se i službe u nedelju 26. januara 2014. godine, kada je posle arhijerejske liturgije održana svetosavska akademija, na kojoj su nastupili polaznici srpskog jezika, predvođeni svojim profesorima Svetozarom Ćirakovićem i Aleksandrom Vujovićem. Tom prilikom pjevao je hor „Sveti Sava“ iz Herceg Novog, a Mitropolitu Amfilohiju sasluživao je protojerej-stavrofor Radomir Nikčević i jerođakon Siluan Popović iz manastira Grigorijata sa Svete Gore. Svetosavsku besjedu izgovorio je književnik Budimir Dubak, bivši ministar vjera i kulture u Vladi Crne Gore. Sledeći put kada je Mitropolit Amfilohije došao na proslavu Svetog Save u Skadar, bio je u nedelju 31. januara 2016. godine. Služeći liturgiju, Mitropolitu su sasluživali protojerej-stavrofor Radomir Nikčević, sveštenik Nikola Petani, đakon Dušan Bigović, jerođakon Justin Mrenović, jerođakon Nikolaj Bašanović, čtec Apolon Miščenko, profesor Cetinjske bogoslovije i čtec Ivan Popović, klirik Albanske pravoslavne crkve. Na liturgiji su pojali freskopisac Anastasije Radović i profesor Aleksandar Vujović i članovi hora Svetog Save iz Herceg Novog. Na početku priređene svetosavske akademije Mitropolit Amfilohije je blagoslovio i prerezao slavki kolač. Svetosavsku besjedu je izgovorio profesor Cetinjske bogoslovije dr Budimir Aleksić. U programu su nastupili i svetosavske pjesme pjevali polaznici kursa srpskog jezika iz Skadra, skadarski orkestar „Klasik sound“, pjevač Nimet Lekić, hor Svetog Save iz Herceg Novog i polaznici škole vjeronauke..

Naredne godine, svetosavska proslava je bila u nedelju 29. januara 2017. godine, kada je Mitropolit Amfilohije služio liturgiju u Vraki, parastos u Medovi. Mitropolitu Amfilohiju sasluživali su protojerej-stavrofor Radomir Nikčević, sveštenik Nikola Petani. Na skadarskom groblju Vladika Amfilohije odslužio je pomen povodom petogodišnjice upokojenja Alekseja i Ane Miščenko. Povodom obilježavanja 101. godišnjice stradanja srpskih dobrovoljaca u luci Medova, Mitropolit Amfilohije odslužio parastos i položio vijenac u more. Potom se obratio ambasador Srbije u Tirani Miroljub Zarić. Pročitano je i pismo Ambasadora SAD u Albaniji Donalda Lua Mitropolitu Amfilohiju. Ovdje je svoju besjedu izrekao i mr Slobodan Čurović iz Podgorice. Uveče je Mitropolit blagoslovio veličanstvenu Svetosavasku akademiju u teatru „Miđeni“, koja je bila jedna od najveličanstvenijih duhovnih svečanosti u Skadru. U ime domaćina prisutne je pozdravio predsjednik Udruženja „Morača-Rozafa“ Pavle Jakoja Brajović, i skadarski paroh Albanske pravoslavne crkve o. Nikola Petani u ime arhiepiskopa albanskog Anastasija. Svetosavsku besjedu govorio je istoričar dr Vukić Ilinčić. U programu su učestovali: polaznici srpskog jezika u Skadru predvođeni svojim profesorima Svetozarom Ćirakovićem i Aleksandrom Vujovićem, polaznici vjeronauke iz Herceg Novog, predvođeni vjeroučiteljicom Milankom Tešović, crkveni hor Svetog Kozme Etolskog iz Podgorice, sa dirigenticom Anom Nenadić, guslari Stevan Vujačić, Željko Bugarin, muzički sastav iz Umjetničke škole u Skadru „Prenge Jakova“ i članovi Kulturno-umjetničkog društva „Đurđevdansko kolo“ iz Podgorice.

Poslednji put blaženopočivši Mitropolit Amfilohije u Skadru je bio kada se vratio iz Tirane, gdje je bio u posjeti Blaženjejšem Arhiepiskopu tiranskom i Albanskom g. Anastasiju, povodom njegovog devedesetog rođendana 2. decembra 2019. godine. U povratku iz Tirane Mitropolit Amfilohije je posjetio Udruženje „Morača-Rozafa“ u Skadru, gdje se sreo sa upravom i članovima tog udruženja i sa pravoslavnim sveštenicima iz Skadra. Pomenimo ovom prilikom i događaj kada je ovu crkvu Svete Trojice u Vraki, i sabrane Srbe, posjetio i blaženopočivši Patrijarh srpski g. Irinej u subotu 31. maja 2014. godine u pratnji Mitropolita Amfilohija i Mitropolita beratskog Ignatija.

Samo neke od navedenih službi koje je blaženopočivši Mitropolit Amfilohije služio u Skadru i Vraki, upravo govore o njegovoj velikoj ljubavi prema našem narodu koji ovdje živi i opstaje, a i njegovu vaseljenskost, a to je potvrdio i nebrojeno puta i kada ste mnogi od vas bili njegovi gosti u Crnoj Gori, u Cetinjskom manastiru, crkvi Svetog Đorđa u Podgorici, Prečistoj Krajinskoj, Beški, manastiru Ostrogu...

Iz liturgijske obnove, kojom je ustanovljeno da se bogosluži u Crkvi Presvete Trojice u Vraki, na velike praznike, Božić, Savindan, Vaskrs, Trojčindan, Veliku Gospojinu, iznikle su i svetosavske proslave u Vraki i Skadru, tako da je prva svetosavska akademija, posle 75 godina od ukidanja od strane albanskog kralja Ahmeda Zogua (koji je ukinuo sve srpske institucije i djelatnost kulturno-umjetničkog društva Obilić, i školu „Sveti Sava“), ponovo obnovljena po blagoslovu Mitropolita Amfilohija na Savindan 2009. godine. Tom prilikom liturgiju su u Crkvi Svete Trojice u Vraki služili sveštenici mitropolije crnogorsko-primorske i albanske pravoslavne Crkve o. Radomir Nikčević i o. Nikola Petani. Liturgiji i proslavi je prisustvovao veliki broj našeg naroda koji je za ovu priliku došao iz Skadra i Vrake, kao i iz Crne Gore. Svetosavsku akademiju su pripremili sa polaznicima kursa srpskog jezika, profesor srpskog jezika g. Svetozar Ćiraković i teolog Aleksandar Vujović, a uručeno je i oko stotinak prigodnih poklona za djecu. U programu je učestovao i hor Prepodobne mati Angeline iz Nikšića. Domaćin svetosavskog prazničkog ručka je bio g. Omer Stanković,srbin muhamedanske vjere, koji je u svom restoranu u centru Skadra dočekao preko 100 gostiju. Tom prilikom su svi prisutni sa članovima hora Prepodobne Mati Angeline iz Nikšića pjevali svetosavske i kosovske pjesme. U popodnevnim časovima u prostorijama Udruženja «Morača-Rozafa»;, promovisana je u sklopu svetosavskih svečanosti i knjiga «Skadarske elegije»; književnika Budimira Dubaka, i bivšeg ministra vjera i kulture u Vladi Crne Gore.

Ova prva svetosavska akademija, nakon 75 godina, dala je podstreka i snage da se i dalje nastavi i posveti pažnja oko održavanja redovnih svetosavskih svečanosti i akademija u Skadru. Liturgija i svetosavska akademija, kao i promocija knjige, bila je propraćena od nacionalne Albanske televizije, kao i od strane nekoliko lokalnih tv stanica. Ovom prilikom svečanostima su prisustvovali i predstavnici Vlade Republike Srbije, ambasador u Tirani g. Miroljub Zarić sa saradnicima.

Iduće, 2010. godine, liturgiju su na dan Svetog Save služili protojerej-stavrofor Radomir Nikčević, protojerej Đorđe Knežević i sveštenik Ljubomir Jovanović, parosi barski. Nakon službe u Crkvi je održana svetosavska akademija, na kojoj su ove godine uzeli učešća polaznici kursa srpskog jezika sa svojim profesorom Svetozarom Ćirakovićem i teologom Aleksandrom Vujovićem, i kulturno umjetničko društvo Sveti Jovan Vladimir pri Sabornom Hramu Svetog Jovana Vladimira iz Bara. Svetosavskubesjeduovegodine govorio je književnik Bećir Vuković.

Naredne 2011. godine, na Savindan liturgiju je služio o. Radomir Nikčević, a bio je prisutan i sveštenik skadarski iz Albanske pravoslavne Crkve o. Nikola Petani. U toku liturgije svetu tajnu krštenja primili su, brat i sestra Aleksandar i Sara Petani-Tomašević, a na krštenju im je kumovao teolog Aleksandar Vujović. Te godine proslavu Svetog Save uveličale su i monahinje iz manastira Svetog Luke iz Župe Nikšćke sa mati Efimijom na čelu. Za ovu godinu po blagoslovu Mitropolita Amfilohija, svi prisutni su dobili prigodne poklone od strane predsjednice kola srpskih sestara iz Nikšića Senke Durutović.

Takoće je, iduće 2012. godine proslava Svetog Save otpočela liturgijom koju su služili protojerej-stavrofor Radomir Nikčević, i đakon podgorički Vladimir Jaramaz, koji je ovom prilikom sabranom narodu u Crkvi govorio liturgijsku besjedu o Svetom Savi. Kao i prethodnih godina, svetosavsku akademiju su pripremili profesor Svetozar Ćiraković i teolog Aleksandar Vujović, uz učešće Hora prepodobne mati Angeline iz Nikšića. I ovom prilikom su podijeljeni prigodni svetosavski paketići sa 150oro djece. Akademiju je vodila Gordana Ajković, polaznica kursa srpskog jezika iz Skadra. Veliki blagoslov ove godine sa sve vjerne u Skadru bio je i dolazak i Vladike Longina iz Čikaga, koji je svojim dolaskom uveličao ovaj sveti dan, i blagoslovio sabrane, zablagodarivši svima koji su ga sa radošću dočekali. Ove godine je upriličen i Dan srpske kulture u Skadru, i tom prilikom je u prostorijama Udruženja "Morača-Rozafa", promovisana knjiga "Blagovjerna Jelena Lazareva Balšić", koju je napisala Marija Maja-D. Nedeljković, koja je iz štampe izašla sa blagoslovom mitropolita g. Amfilohija i Episkopa kruševačkog g. Davida, u izdanju IIU Svetigora. O knjizi su govorili G. Pavle Brajović, predsjednik Udruženja "Morača-Rozafa", istoričar Simon Ćuretić, književnik Budimir Dubak, i protojerej-stavrofor Radomir Nikčević.Svetosavske svečanosti u Skadru 2012. godine su nastavljene idućeg dana, 28. janura u skadarskom pozorištu, u kome je priređen takođe bogat kulturno-umjetnički program. U programu su uzeli učešća polaznici kursa srpskog jezika, koji su za ovu priliku recitovali i pjevali svetosavske i kosovske pjesme, glumci Beogradskog Narodnog pozorišta, kao i primadona srpske opere Jelena Vlahović. Svečanu besjedu je govorio g. Miodrag Jakšić, državni sekretar u ministarstvu vera i dijaspore Republike Srbije.

I narednih godina su nastavljene proslave Svetog Save sa svetosavskim liturgijama i svetosavskim akademijama, koje su pripremali profesori Svetozar Ćiraković i Aleksandar Vujović. 2013. godine liturgiju je služio protojerej-stavrofor Radomir Ničević a polaznici kursa srpskog jezika su pripremili svetosavsku proslavu, svetosavsku besjedu je u ime Kancelarije za saradnju sa dijasporom i Srbima u regionu u Vladi Republike Srbije izgovorio g. Simon Đuretić. Sveti Sava je svečano proslavljen i 2015. godine. Delegaciju Mitropolije crnogorsko-primorske po blagoslovu Mitropolita Amfilohija na liturgiji, koja je služena u nedelju 25. janaura 2015. godine činili su protojerej-stavrofor Radomir Nikčević, đakon Dušan Bigović i prof. Aleksandar Vujović. Svetosavsku besjedu izgovorio je književnik Budimir Dubak, ministar vjera i kulture u Vladi Republike Crne Gore. Prisutne je pozdravio Pavle Brajović. Polaznici kursa srpskog jezika u Skadru zajedno sa muzičkom grupom „Klasik sound“. U toku ove svetosavske proslave priređena je i promocija knjige o. Aleksandra Šmemana „Kako živeti danas po jevanđelju“. Svečanostima je i ove godine prisustvovao ambasador Republike Srbije u Vraki g. Miroljub Zarić sa saradnicima. Naredne dvije godine na proslavu Svetog Save bio je prisutan Mitropolit Amfilohije što smo pomenuli. Sveti Sava je sledeće godine proslavljen u nedelju Mitara i fariseja 28. januara, kada je liturgiju služio protojerej Željko Ćalić, paroh uz sasluženje đakona Ivana Popaja. Pojali su članovi Srpskog pjevačkog društva „Svetosavnika“ iz Podgorice. Na službi su bile monahinje iz Mitropolije crnogorsko-primorske i sveštenik Aleksandar Petani. Posle odslužene liturgije uz sasluženje protojereja-stavrofora Dragana Mitrovića, prerezan je i osveštan slavski kolač, a članovi „Svetionika“, priredili su kratak svetosavski porogram. Praznik Svetog Save 27. januara 2019. godine proslavljen je svetom liturgijom u crkvi Presvete Trojice u Vraki. Liturgiju su služili protojerej Predrag Šćepanović, jerej Zlatko Vasić i đakon Ivan Popović. Poslednja svetosavska proslava sa blagoslovom blaženopočivšeg Arhiepiskopa cetinjskog Mitropolita crnogorsko-primorskog zetsko-brdskog i skenderijskog i egzarha sveštenog pećkog trona Amfilohija, u Skadru, bila je u nedelju 4. februara 2020. godine. Svetu liturgiju služili su protojerej Arsenije Radović, jerej Ivan Popović, đakoni Blagoje Rajković i Ranko Radonjić. Pojali su učenici Cetinjske bogoslovije, predvođeni prof. Aleksandrom Vujovićem. Na svetoj službi pored vjernog naroda iz Vrake, Skadra, Crne Gore i Srbije, bio je i Njegova ekselencija ambasador Republike Srbije u Tirani g. Miroljub Zarić i savjetnik u ambasadi g. Dragan Savić i učenici drugog i petog razreda Cetinjske bogoslovije. Svetosavska proslava nastavljena je prostorijama Udruženja „Morača-Rozafa“ u Skadru, svečanom akademijom, na kojoj je o. Arsenije prerezao slavski kolač. Svetosavsku besjedu održao je đakon Blagoje Rajković, profesor Cetinjske bogoslovije. U programu akademije su učestvovali Nedeljko Ajković, sestre Radonjić, Anabela Musić i polaznici kursa srpskog jezika u Skadru. Stihove iz pjesme „Zidanje Skadra“ uz strune gusala pjevao je mladi guslar, maturant Cetinjske bogoslovije Ognjen Boričić,a nastupili su i članovi folklorne grupe Cetinjske bogoslovije. U toku Akademije povodom proslave Svetog Save, po blagoslovu Mitropolita Amfilohija, uručene su po prvi put i Svetosavske gramate zaslužnima za očuvanje srpske kulture i tradicije svetosavskog nasleđa u Skadru. Svetosavskim gramatama odlikovani su Pavle Brajović, Simo Ajković, Ambasada Republike Srbije u Tirani, Budimir Dubak, Stojanka Dubak, prof. Svetozar Ćiraković, Imer Stanković. Pretprošle godine sa blagoslovima Arhiepiskopa Anastasija i novog Mitropolita crnogorsko-primorskog g. Joanikija, praznik Svetog Save proslavljen je u nedelju 31. januara 2021. godine. Liturgiju su služili protojerej-stavrofor Velimir Jovović, paroh straševinsko-kličevski i sveštenik Ivan Popović. Čtecirao je rus Sergej Miščenko a pojao je za pjevnicom prof. Aleksandar Vujović. U delegaciji Mitropolije crnogorsko-primorske ove godine bio je Budimir Dubak, književnik i bivši ministar vjera u Vladi Crne Gore. Naredne, 2022. godine, svetosavska proslava u Skadru je po blagoslovu Mitropolita Joanikija održana u nedelju 30. januara 2022. godine. U delegaciji Mitropolije su bili protojerej-stavrofor Velimir Jovović, prof. Aleksandar Vujović i g. Radosav Raco Bjeletić, privrednik iz Nikšića.

U godini 2023. godini kada se obilježilo petnaest godina od obnavaljnja obnovljena svetosavskih proslava i obilježavanje jubileja dvjesta godina srpske škole „Sveti Sava“ u Vraki i Skadru, u organizaciji Udruženja Srba i Crnogoraca „Morača-Rozafa“ i Srpskog pravoslavnog društva „Sveti Jovan Vladimir“ iz Skadra, bilo je svečano proslavljen Sveti Sava. U delegaciji mitropolije crnogorsko-primorske po blagoslovu Mitropolita Joanikija na proslavi u Skadru, u nedelju 29. januara 2023. godine bili su, iguman Cetinjskog manastira protosiđel Pajsije Đerković, profesor Cetinjske bogoslovije Apolon Miščenko, Aleksandar Vujović, i čtečevi Nikola Popović sa Njeguša i Luka Vešković, student Bogoslovskog fakulteta i đaci Cetinjske bogoslovije Stefan Petrović (IV razred) i Luka Šćepanović (II razred). Sveta liturgija služena je u nedelju 29. januara 2023. godine, služili su sveštenici Srpske i Albanske pravoslavne crkve, iguman Cetinjskog manastira i profesor protosinđel Pajsije Đerković i sveštenik Albanske pravoslavne crkve Ivan Popaj.U oltaru su čtecirali Sergej Miščenko, unuk pokojnog Alekseja Miščenka, prvog predsednika Pravoslavnog Društva Sveti Jovan Vladimir iz Skadra i Nikola Popović sa Njeguša. Za pjevnicom su pojali studenti Bogoslovskog fakulteta i đaci Cetinjske bogoslovije. Potom je uslijedila svetosavska akademija, na kojoj je osveštan i prerezan slavski kolač u čast spomena Svetog Save. Učesnici akademije, skadarska djeca i đaci Cetinjske bogoslovije sa vjernim narodom otpjevali su himnu u čast Svetog Save i recitovali svetosavske pjesme.

Hvala blaženopočivšem mitropolitu crnogorsko-primorskom g. Amfilohiju, koji je svojim trudom, ljubavlju, nesebičnom pomoći, uvijek rado dolazio u ovaj sveti grad, pomagao našu braću i sestre, pa i ovaj hram podigao, sa blagoslovom i dozvolom blaženjejšeg Arhiepiskopa tiranskog i albanskog g. Anastasija Janulatosa, koji je školovao mnoge đake i studente, koji su učestovali na svetosavskim akademijama i drugim proslavama, a koji su danas ugledni doktori, profesori, prevodioci, sveštenici. I vaš sveštenik Ivan Popaj, je jedan od duhovnih plodova upravo truda i molitve blaženopočivšeg Mitropolita Amfilohija, koji sad služi službe, i ispred vas predstoji ovom svetotrojičnom oltaru u Vraki. Neka se i on sjeti i pominje u svojim molitvama, onog amaneta i želje Mitropolita Amfilohija o obnovi duhovnog života našeg stradalnog i napaćenog srpskog naroda u Vraki i Skadru. Neka mu to bude putokaz i obaveza pred mučenicima skadarskim, koji su prolivali svoju krv i stradali kroz vjekove mučenički, a nisu se odrekli, ni svoje vjere, ni crkve, ni imena srpskog. Nije davno bilo, a to pamte vaši stari, a i vi, kako je za vrijeme Envera Hodže, ispovijedao svoju vjeru pravoslavnu, i kako se je se nije odrekao, vrli sveštenik Veliša Popović. Njegov naslednik, ako Bog da u svemu treba da bude i vaš sadašnji duhovni pastir otac Ivan.

Velika i nezaboravna i neizbrisiva uloga u obnovi svetosavskog predanja i proslave Svetog Save pripada blaženopočivšem profesoru srpskog jezika, Skadarskom Ćirilu, profesoru Svetozaru Ćirakoviću, koji je 13 godina naš narod učio srpskom jeziku, ktoz čiji kurs srpskog jezika je prošlo 1000 polaznika, od djeteta do starca, koji su učili jezik svojih predaka. Takođe, i protojereju-stavroforu Radomiru Nikčeviću, koji je zajedno sa svojim saradnicima i satrudnicima, uvijek bio na velike Gospodnje i Bogorodičine praznike i proslavljao ih upravo ovdje, na svetoj skadarskoj zemlji, ostavljajući svoje najbliže, svoju familiju, svoju pastvu, samo da bi bio sa vjernim narodom u Skadru. Budimir Dubak, bivši ministar vjera i kulture u Vladi Crne Gore, koji je takođe svojim besjedama i svojim mudrim savjetima uljepšavao svetosavske svečanosti i mnoge druge. Nezaboravne su proslave Svetog Save u Skadarskom pozorištu i na drugim mjestima u Skadru, na kojima su nastupali brojni gosti, slobodno mogu reći iz cijelog svijeta, Mitropoliti, vladike, igumani, sveštenici, monasi, monahinje, pjesnici, književnici, diplomate, profesori, akademici, glumci, novinari, inžinjeri, humanisti, i mnogi, mnogi drugi iz brojnih delegacija, a najviše naša djeca iz Skadra, kao i njihovi gosti iz Nikšića, Herceg Novog, Beograda, bogoslovci sa Cetinja, Kosovski božuri iz Orahovca i Velike Hoče... Svi oni su sebe ugradili na najljepši mogući način u svetosavsku tradiciju i nasleđe u svetom gradu Skadru, i dali svoj pečat, onog neraskidivog jedinstva, sa našim precima, jedinstva sa samim Svetim Savom, kojeg su na najljepši način slavili i proslavljali svih godina unazad u Skadru.

Svima njima, znanim i neznanim, od Boga velika hvala i blagodarnost, i blagoslov Svetog Save, draga braći i sestre, jer nije mali trud bilo i dolaziti u Albaniju, kako su je zvali, zemlju orlova, a kamo li, na najdostojanstveniji način način proslavljati Svetog Savu. Nadamo se da će i ovaj naš trud i dugogodišnji trud mnogih, uroditi plodom pred Bogom i pred ugodnikom Njegovim Svetim Savom, i da će nas Sveti Sava prepoznati kao vjerne sluge svoje, koji mu u drevnom Skadru poju himne i slave ime Božije. Hvala i vama draga braćo i sestre, časni oci, dragi svetosavci skadarski, na ovom divnom i blagoslovenom sabranju u jednom od najdivnijih mjesta na svijetu, u svetom gradu Skadru.

Obnovom liturgijskog spomena Svetog Save u Skadru i Vraki, nastavlja se ona zlatna i blagoslovena nit, koja povezuje naš narod kroz vjekove, pokazujući da je ohristovljena svetosavska tradicija žila kucavica srpskog naroda, koja je i temelj, koji daje snage pokoljenjima koja dolaze, da na pravi način shvate i smisao i cilj svog života. Svetosavska tradicija u Vraki i Skadru je putevoditelj istine u život vječni i neprolazni, i budemo li išli tim putem, sigurno nećemo hoditi u tami, jer nam put osvetljava upravo naš najveći srpski svetilnik Sveti Sava ravnoapostolni.

Skadarsko tajnovidjenije, i susret sa svetinjama drevnog Skadra, mučenika, iznova nam sija nam kao zvijezda vodilja, obasjavajući svojom svjetlošću tamu i tugu prošlih vjekova i budi nadu za budućnost srpskog naroda i svih naroda koji žive u ovoj blagoslovenoj zemlji i svetom gradu Skadru.

Živi bili, na mnogaja ljeta, i da nas sve saborno prati blagoslov Svetog Save, prvog prosvetitelja i arhiepiskopa srpskog. Amin Bože daj. Dogodine u Skadru!

---

[1]Mitropolit Amfilohije Radović: VASKRS SKADRA

Besjeda izgovorena na vaskršnjoj Svetoj liturgiji u Skadru 1992. godine

Neka je blagosloven, draga braćo i sestre, ovaj sveti praznik koji danas prvi put, posle toliko godina, proslavljamo ovdje u Skadru, svetom gradu, osvećenom mnogim patnjama i stradanjima, osvećenom moštima Svetih Božijih ljudi, osvećenom molitvama bezbrojnih pokoljenja, osvećenom Svetim Božjim liturgijama koje su u njemu služene vjekovima; osvećene moštima Sv. Jovana Vladimira, svetoga kralja, koje se danas nalaze u Elbasanu, a bile su u manastiru Šin Đonu dok nije razrušen.

Slaveći ovaj sveti praznik Hristovog Vaskrsenja mi se sjećamo svih onih koji su vjekovima živjeli u ovom gradu, koji su se Bogu molili, koji su se jedinom Bogu klanjali, koji su hrišćansku vjeru ispovjedali i koji su se pričešćivali Tijela i Krvi Hristove.

Naročito se sjećamo onih koji su poslednjih pedeset godina postradali za svoju vjeru. Sjećamo se arhiepiskopa Albanske Crkve Damjana, koji je mučenički postradao sa drugim episkopima Albanske Pravoslavne Crkve, vjeran Hristu Bogu i Njegovom Svetom Jevanđelju. Sjećamo se takođe i episkopa skadarskog Viktora, koji je živio u Vraki i koji je umro u manastiru Dečanima 1938. godine. Sjećamo se i vaših sveštenika: prote Mihajla Štirkića i prote Jevta Štirkića, koji je takođe ubijen, koji je duhovni i nacionalni heroj. Sjećamo se i prote Veliše Popovića, koji je stradao ali se Hrista Boga nije odrekao. Kada su tražili od njega i od hodže da se odreknu Boga, prota Veliša je rekao: „Ja sam jednom dao zavjet Bogu i nikada Ga se neću odreći“, dok se hodža u tom trenutku uplašio i odrekao se Boga. Sjećamo se takođe i prote Lazara Popovića, koji je umro u tamnici, i ne samo da je umro u tamnici, već je mrtav ostao u tamnici još sedam mjeseci, da bi izdržao kaznu na koju je bio osuđen! Sjećamo se i svih onih drugih vjernika pravoslavnih – i pravoslavnih vjernika Albanaca i pravoslavnih vjernika srpskoga porijekla – koji se u srcu svome nisu odrekli Hrista Boga i svoje vjere pravoslavne u vremenima ovog teškog i strašnog gonjenja na Crkvu Hristovu.

U našem vijeku svuda je stradala vjera hrišćanska, vjera pravoslavna, stradali su i hramovi svete Crkve Pravoslavne. Ovdje u Skadru vi ste imali crkvu Svetog Aleksandra Nevskog, odmah preko puta ovoga mjesta na kom danas služimo; imali ste i crkvu Svetog arhangela Mihaila na groblju srpskome, tamo gdje su bili sahranjeni srpski vojnici koji su prešli 1915. godine preko Albanije; imali ste i hram Svete Trojice u Vraki, imali ste i manastir Sv. Jovana i manastir Sv. Sergija i Vakha na Bojani – staru i veliku svetinju, imali ste i mnoge druge svetinje koje su gradile pobožne ruke vjekovima, i u stara hrišćanska vremena, i u vrijeme Sv. Jovana Vladimira, koji je bio veliki zaštitnik vjere hrišćanske i njene slobode.

Zahvaljujući njegovim molitvama danas, Bogu hvala, opet vaskrsava i mogućnost vaša da govorite svojim jezikom, da možete nositi svoje ime kao što su ga nosili vaši očevi, i djedovi i pradjedovi, da se možete krštavati u ime Oca i Sina i Svetoga Duha; da možete ponovo obnavljati i graditi sebi hramove svete. Ako Bog da, drugi put kada dođem sa Cetinja, iz Crne Gore, ja se nadam da ćemo ovdje već imati započet saborni hram Crkve Pravoslavne u Skadru, a isto tako da će se obnoviti hram Svete Trojice u Vraki, i da će se graditi i drugi hramovi.

Zahvalan sam Njegovom Visokopreosveštenstvu Arhiepiskopu Albanske Pravoslavne Crkve g. Anastasiju, što mi je dao blagoslov danas da se ovdje zajedno sa vama Bogu pomolim, da zajednički prinesemo beskrvnu žrtvu Gospodu i da se zajednički pričestimo; da blagoslovimo sveta jaja vaskršnja, koja su znak i simvol Hristovog Vaskrsenja i našega vaskrsenja.

Ja vam želim svaki blagoslov Božiji. Želim blagoslov ovome gradu i svima koji žive u njemu. Molim se Bogu da vjera hrišćanska vaskrsne u dušama sviju vas i sviju koji žive u ovom gradu.

Živjeli i Bog vas blagoslovio!

(Objavljeno u časopisu Svetigora, obrazniku za vjeru, kulturu i vaspitanje; Mitropolija Cetinjska; godina XXVI; br. 262; Vaskrs – april 2017; str. 44-45.)

[2]AleksandarVujović: CRTICEIZŽIVOTASRPSKOG NARODA I SRPSKE CRKVE U SKADRU...

OSNOVANO PRAVOSLAVNO "BRATSTVO SVETI JOVAN VLADIMIR" U SKADRU 1992. Godine.

+Sa blagoslovom Njegovog Visokopreosveštenstva Mitropolita Crnogorsko-primorskog, Zetsko-brdskog i Skenderijskog, Administratora eparhije Skadarske, gospodina dr Amfilohija Radovića, u nedjelju 12. aprila 1992. godine u Podgorici, na inicijativu grupe izbjeglica iz Albanije, održana je u Domu omladine "Budo Tomović" osnivačka Skupština Pravoslavnog bratstva "Sveti Jovan Vladimir".

Kako je istaknuto u Povelji i Statutu Bratstva, koji su tom prilikom usvojeni, cilj osnivanja Bratstva Sv. Jovana Vladimira jeste okupljanje, čvršće međusobno povezivanje, uzajamno potpomaganje i očuvanje zajedništva našeg naše pravoslavne braće i sunarodnika iz Skadra, Vrake i drugih mjesta u Albaniji, koji još uvijek žive na starim ognjištima, i onih koji su se odande iselili ili su izbjegli u Crnu Goru i Srbiju, prije i poslije Drugog svjetskog rata. Svrha Bratstva jeste unapređenje i očuvanje jezičkih, duhovnih i nacionalno-kulturnih vrijednosti predačkih, kao i običaja - svoga starodrevnog, vjekovnog zavičaja, prestonice drevne Zete, dakle, djelovanje ne ideološko-političko, nego prevaskodno duhovno-obrazovno i dobrotvorno.

Brojne učesnike ove Skupštine molitveno je pozdravio Mitropolit Amfilohije, pozivajući ih na ljubav i bratsku slogu. Uz Visokopreosvećenog Mitropolita, riječ na Skupštini uzeli su i Preosvećeni episkop Raško-prizrenski gospodin Artemije, koji je skup pozdravio u ime našeg sveštenstva i vjernog naroda sa Kosova (među kojima se na crkvenim imanjima naselio najveći broj nedavno izbjeglih Srba-Crnogoraca iz Albanihe, njih oko 600, u Dečanima), zatim prof. dr Jovan Bojović, direktor Istorisjkog instituta Crne Gore - jedan od najvrsnijih istraživača i između ostaloga i poznavalaca sudbine naših sunarodnika u Albaniji i iz Albanije izbjeglih, kao i predstavnici Srba-Crnogoraca iz Albanije g. Filip Popović, sada nastanjen u Danilovgradu i g. Aleksej Miščenko iz Skadra. Za duhovnika i paroha koji će brinuti duhovno o našem narodu u Vraki i Skadru, po blagoslovu Mitropolita Amfilohija imenovan je sveštenik Andrija Đikanović, paroh podgorički i danilovgradski.

Za članove ustanovljenog Upravnog odbora Bratstva izabrani su: Jakov Popović (Skadar), Aleksej Miščenko (Skadar), Konstantin Ajković (Skadar), Drago Vučić (Beograd), Stanko Zlatičanin, Arso Brajović, Filip Popović, Stojan Zlatičanin, Slavko Zlatičanin, Vasil Krstović (Danilovgrad), Božo Matanović (Dečani), Milorad Popović (Bijelo Polje).

Svečani skup upotpunjen je prigodnim programom za koji se pobrinuo Dom omladine.

U nastavku donosimo kratku, ali potresnu riječ g. Alekseja Miščenka izgovorenu iz duše čitavog našeg stradalnog pravoslavnog roda u Albaniji.

Vaše visokopreosveštenstvo,

Gospodine Mitropolite,

Vozljubljeni očevi u Hristu, sveštenoslužitelji,

Duboko poštovana prisutna Gospodo,

Mi, ostaci razbraćenog Pravoslavnog stada, pripadnici nekadašnje Srpske pravoslavne Crkve u Skadru, uđosmo u ovaj slavni Očev Dom sa pozdravom Gospoda našega Isusa Hrista u srcu:"Mir domu ovome!"

Mi dolazimo iz danas razorene zemlje "jutarnje zore", kako je nazvaše drevni Rimljani, Albanije, koju su neznabošci doveli do same ivice provalije. Ali, kao što je već poznato cijelom svijetu, u toj provaliji su završili svoj krvavi, beslavni put upravo oni koji su gnali Božiju vjeru i Božiju istinu; koji su uništili sve Svetinje te zemlje i toga naroda, i ostavili nas, pravoslavne u Skadru, bez ijedne crkve, bez ijednog sveštenoslužitelja. Za nas, pravoslavne Skadra, otrgnute od majčinskog skuta Svete Pravoslavne Crkve u toku čitavih pedeset godina, ovaj skup u čast i pod pokroviteljstvom našeg Svetog kralja Jovana Vladimira, koji je zauvek ostao sa nama, među nama i u nama pravoslavnima u Albaniji, govori nam da ipak nijesmo zaboravljeni Bogu, da će ljubav naše Majke, Svete Srpske Pravoslavne Crkve zagrijati i naše toliko napaćene i smrznute duše. Ako mi danas u Skadru nemamo nijednu crkvu od kamena, ali mi imamo veličanstvenu Crkvu sagrađenu vjekovima u našim dušama. Tu Crkvu, koju nije mogao niko da sruši, koja je jača od kremena i čelika i koja nam je služila na čitavom našem mučeničkom putu, tu Crkvu, nasleđenu od pradjedova, ostavićemo i mi u nasleđe dolazećem nam na smenu mladom, dostojnom pokolenju, osvećenom pravoslavnom, pravednom krvlju naših novih Sveštenomučenika - čistu, sjajnu, pradjedovsku i pravoslavnu. Što je sve doživljeno i proživljeno od bezbožnih zločinaca svima je dobro poznato, a pojedinosti se ne mogu ukratko ispričati, zato neću biti mnogoslovan. Nek to ispričaju, nek doskažu sve nedoskazano dolazeće godine i vjekovi.

Nama preostaje da se preduboko zahvalimo Crnogorskoj mitropoliji, crnogorskim vlastima, i, osobito našem dragom Pastiru, Vama, presveti oče Amfilohije, što ste nas udostojili da smo danas ovdje, kao gosti među vama. I da Vam izrazimo plamene želje da ovo zrnce Svetog Jovana Vladimira padne u plodnu zemlju, i da dadne bogati rod razumevanja, ljubavi, mira u ljudima i mira među ljudima. Hvala Vam!

PODELITE OVAJ TEKST NA: