|
|
|
 | Slađana Milenković | |
| |
detalj slike: KRK Art dizajn
ITAKA SRĐANA MALEŠEVIĆA
Prof. dr Slađana Milenković
Srđan Malešević pesnik je Srema, ravnice, pesnik rata i mira, ljubavi, sete. Njegovi stihovi pripadaju literaturi mladih,utemeljenoj u poziciji osporavanja nemogućnosti da se nešto promeni u svetu, a opet s druge strane u rezignaciji nad ratom koji nas je, i u dvadesetom veku, snašao. Svoju zbirku „Odlazak sa Itake“ gradi na suprotnostima, na kontrastu, suprotstavljenim motivima i pesničkoj formi, neguje slobodan i vezan stih. On kombinuje dva motivska toka, jedan je tok u kojemkombinuje istorijsko vreme kao kategoriju, prilazeći mu iz pozicije istraživača, kad mu fotografija ili priča o precima postaju osnova za pesmu, nekad peva o događajima koji su verodostojni, a ponekad se nameće jedan veliki okvir i pesma kao jedina moguća istina.Oba toka, samo su priprema za odavanje duboke pošte precima, koju on oseća usuštini svog bića. Obnovom ja subjekta u svojoj poeziji, Malešević smatra daindividua treba da se angažuje i na obnovi vlastitog etosa. Sve počinje odnaroda, u pojedinim pesmama zalaže se za aktivan, angažovan pristup realnosti uz uverenje da pesma može da promeni postojeće društveno stanje, a u drugim sasvim suprotno, iznosi sasvim drugačiju ideju da se obnovom književne forme već menja sve, da se prevashodno umetničkim sredstvima pokazuje stav i poziva na promenu, jer unutar umetnosti i ne sme biti nikakvog propagiranja ideja. On nije iscrpeo taj kvantum formalnih inovacija za koje je kao poeta sposoban, već je apsolvirao većinu karakterističnih motiva, pa čak i rat u svojoj zbirci „Odlazak sa Itake“ nagoveštavajući pisca velikog formata. Ovom piscu je stalo do sadržaja ali i oblika. U tom smislu, on nastoji da prodre do suštine stvari, što se postiže procesima apstrahovanja, i svođenjem na bitne elemente svesti, koji se, potom, slobodnom igrom stihova prerađuju i kombinuju u umetnikovom umu, nastojeći da dobiju pravu formu ili oblik. Smisao tog dubinskog prodora jeste u tome da se pesnik stopi sa večnošću, ali na osnovu vlastitog, neponovljivog egzistencijalnog doživljaja realnosti. Njegova ishodišta lirike nalaze se u različitim pojavama kao što su slikarstvo Save Šumanovića, retorička slikovnost baroka, romantičarska groteska, estetika ružnog koju zastupa Bodler, Remboovapoezija, poezija u prozi ili dug stih Volta Vitmena, retorička metaforika, ekspresionistička lirika, tananost Miroslava Antića. Vojvodinu, Srem, oranice, njivu rodnu Malešević posmatra suptilno, a Pariz i ulice svetskih metropola shvata kao izvor propasti velikana, te gradove tematizuje kao izvor konfliktne, podvojene unutrašnje brobe umetnika. Unjegovim pesmama može se pronaći istinakao nešto sasvim drugo od onoga što se vidi na površini utisaka jer istina jedaleko od svihprethodnih saznanja. On je u stihovima stvorio stvarnost, njegove pesme su produkt doživljaja, vizije, on oblikuje, traga. Poezija sublimira Maleševićev egzistencijalni položaj koji se ne svodi uopšte na lične, intimne probleme, već na pitanja njegovog kolektivnog, kulturnog, ali i metafizičkog poslanstva. Etička dimenzija poezije ogleda se, u proročkoj i vizionarskoj objavi istine o svetu. S jedne strane, javlja se težnja za integracijom subjekta u moralnom, psihološkom, oscijalnom i egzistencijalnom smislu, dok je s druge strane prisutan poziv za samodestrukcijom i depersonalizacijom u ime kolektivne, eshatološke utopije bratstva svih ljudi. Otud se izlaz iz unutarnje podvojenosti realizuje povlačenjem u sebe, otuđenjem i samootuđenjem, uperenim protiv društvene izvitoperenosti. Lirski topos samoće, potom toposi: privid i suština,telesno/duhovnoformiraju autorov pogled na svet i dovode do rascepa unutar subjekta bez nade da će naći svoje metafizičko utočište.To ujedno implicira i razliku između privida i suštine, apsolutnog i relativnog principa. Ponekad u vidu krika, ekstazetematizacije erotskog iskustva otkriva se specifično područje pogleda na svet, reč je o antinomiji telesno/duhovno, odnosno muško/žensko. Priča o poeziji Srđana Maleševića ne bi bila potpuna bez ukazivanja na sinkretički karakter njegove poetike jer postoji snažna veza između između literature, s jedne strane islikarstva s druge. Pored toga što tematizuje Savu Šumanovića, Šiđanina, poput njega samog, boje igraju bitnu ulogu u tim pesamama. Topos vizuelizacije boja, sinestezijski je povezan stihom. Stoga i njegove pesme u ritmu i strukturi osciluju između dva tipa književne strukture, između tradicionalnog i modernog, odnosno avangardnog. Kod njega se može uočiti težnja ka očuvanju tradicionalnog modela odnosa između subjekta i realnosti, istovremeno, kao kontrast i težnja da se taj model manje ili više radikalno napusti.U tom smislu, u njegovoj lirici se uočavaju različiti tipovi poetske strukture, poput harmonične forme soneta i različitih oblika vezanog stiha, preko različitih oblika polimetrijskog i slobodnog stiha kojima se već narušava tradicionalna lirska struktura.
|
