detalj slike: KRK Art dizajn

MASOVNO UNIŠTAVANjE PRAŠUMA AMAZONIJE

Dr SIMO JELAČA

Reka Amazon je po količini vode najveća reka na svetu, a druga je po dužini, posle Nila. Nalazi se u Južnoj Americi i protiče kroz Gvajanu, Ekvador, Venecuelu, Boliviju, Brazil, Kolumbiju i Peru (Guyana, Ecuador, Venezuela, Bolivia, Brasil, Columbia, Peru). Dugačka je 6400 km, prosečne širine 48 km, a tokom kišnih perioda dostiže širinu i do 190 km. Dubine joj se kreću između 20 i 100 m. Reka Amazon uliva se u Atlantski okean, unoseći u okean u svakoj sekundi po 200.000 litara sveže vode, što čini 25% od ukupnih rečnih, svežih, voda koje utiču u okeane. Reka Amazon je biološki najrazličitija reka na planeti Zemlji.

U predelu Amazonije ogromna su prostranstva šuma, oko 7 miliona km2, od čega 5,5 miliona km2 su prašume, nalaze se u osam država, od Atlantika do Anda.

Bazen Amazon jedan je od najvećih svetskih izvora ljudskog opstanka. U reci Amazon živi oko 300 vrsta ribe, 427 vrsta sisara, a u regionu živi oko 1300 vrsta ptica i 378 vrsta reptila i, raste oko 40.000 biljnih vrsta.

Šumoviti predeli Amazonije pripadaju 60% Brazilu, 13% Peruu, 10% Kolumbiji, a manji delovi pripadaju Ekvadoru, Frenč Gvajani, Surinamu i Venecueli. Prašume Amazonije najveća su područja u svetu. U regionu Amazonije raste oko 390 biliona drveta, svrstanih u 16.000 vrsta drveća.

U regionu Amazonije živi preko 30 miliona, 350 različitih grupa naroda, svrstanih u devet nacija i 3.344 Indigeneous grupa. Amazon je takođe i stanište za oko 2,5 miliona insekata. Biorazličitost je ovde najveća na svetu. Navjeća većina životnih uslova u regionu Amazonije vezani su za drvo. Vode reke Amazon nisu dovoljno čiste za piće i moraju se prečišćavati.

Tokom poslednjih šezdeset godina, počev od 1960 godine, u regionu Amazona nastala su ogromna krčenja šuma, Lokalni poljoprivrednici pretežno pale šume, pretvarajući to zemljište u pašnjake za gajenje stoke, najviše goveda i, za gajenje soje. Na taj način oni uništavaju celokupan biosistem okoline. Do 2022 godine uništeno je 20% amazonskih prašuma. Novostvorene obradive površine zemljišta su plodne, jer su vekovima bile delom pod vodom i nisu zagađivane hemikalijama. Od 1970 godine počela je izgradnja Trans Amazon Hajveja (Trans Amazon Highway), i to je takođe dodatna pretnja uništavanju šuma. Evidentno je da je šuma uništeno od 1991 do 2000 godine 415.000-587.000 km2, koje su pretvorene u pašnjake, a od 2000 do 2005 godine uništeno je još sledećih 22.392 km2 šuma.

Glavni načini uništavanja šuma su šumski požari, a samo u 2019 godini izazvano je 72.843 požara. Uništavanjem šuma menja se klima, stvara se dodatna količina ugljendioksida (SO2), koji odlazi u atmosferu i dopunski je zagađuje. Samo te godine stvoreno je nepotrebnog ugljendioksida 110,000.000,000 tona, a srazmerno je smanjena proizvodnja kiseonika (O2), koji proizvode biljke u postupku fotosinteze. Na ljudsku žalost, ovaj postupak za sada je nezaustavljiv i neprestano se čak povećava. Teritorije gde žive Indigenous (Indigenous) narodi su sve ugroženije. U delovima Perua prašume potpuno nestaju. U periodu od 2002 do 2006 čak je utrostručeno uništavanje prašuma Perua, dostiglo je već preko 1 milion km2.

Region Amazonije proizvodio je 20% svetski potrebnog kiseonika (O2), neophodnog za život svih živih bića, a sa paljenjem prašuma smanjuje se njegova proizvodnja, a povećava stvaranje ugljendioksida (SO2), a to dalje utiče na sve klimatske promene, povećavanje temperature Zemlje, povećavanje broja prirodnih šumskih požara, povećavanje broja rečnih poplava i slično, što se naročito identifikovalo 2023 godine u Kanadi. Evidentno je da je sadržaj kiseonika u atmosferi smanjen od 1990 godine do sada za 0,005% i nije više 20,95% kao što je od postanka sveta bio. A u predelima Amazona emituje se više ugljendioksida nego što ga celokupna biosfera može apsorbovati. Evidentno je da se broj šumskih požara u predelima Amazonije naglo povećao od 1960-tih godina. Zna se da gotovo neprestano u tom delu sveta gori oko 40.000 šumskih požara godišnje i u opasnosti je još oko 77% šumskih površina, samo u delu Amazona. A veruje se da ni drugi svetske prašume nisu pošteđene od sličnih uništavanja.

Političari mnogih država zalažu se za smanjivanje datih uništavanja prirode, a izrazit primer je brazilskog predsednika Lule, koji se dokazao kao veliki borac za očuvanje prirodnih bogastava svoje zemlje i svetske baštine. To je prirodno da se Brazil bori za očuvanje tropskih šuma u svojoj zemlji, jer samo u Brazilu ih je 60% od ukupnih svetskih prašuma. Ima slučajeva da neki požari nastaju usled munja, ali najviše je onih koje seljaci pale prilikom spaljivanja suvih ostataka iz poljoprivredne proizvodnje i namernim spaljivanjem šuma radi dobijanjea pašnjačkih površina. Prirodno obnavljanje šuma posle požara je dosta sporo. Noviji podaci pokazuju da je 2022 godine samo u Brazilu spaljeno 7,5 miliona hektara prašume. Brazil, Kolumbija, Peru i Bolivija još uvek se nadaju da će uspeti zaustaviti spaljivljnje prašuma i čak planiraju njihova obnavljanja. Tokom 2023 godine zaposlili su dodatnih 25.000 radnika na sprečavanju paljenja i čuvanja šuma.

Najmasovniji Indigeneous narodi koji žive u predelima Amazonije su plemena Janomamo i Kajapo (Yanomamo and Kayapo). Oni tu žive hiljadama godina, a stotinama godina nemaju kontakata sa ostalim civilizacijama. Pored njih, postoji još 18 grupa naroda koji pretežno žive kao gerila, pa ih otuda civilizovani narodi često nazivaju ‘’Nekontaktirajućim Indijancima’’. Računa se da u predelima Amazonije živi oko 1,5 milion Indugeneous naroda, svrstanih u oko 350 etničkih grupa. U ostalih osam država, koje pripadaju Amazoniji, živi oko ukupno 34 miliona Indigeneous naroda, a oko 100 plemena njih su potpuno izolovani od ostatka sveta.

U slivu reke Amazon nalazi se i njena pritoka, reka Urubamba (Urubamba), peruanska reka, na jeziku Kečua ima značenje magičnosti, koja ima dužinu od 724 km, i delom protiče pored čuvenog Inka mesta Maću Piću (Machu Picchu). Tu protiče delom kroz prašumu i u svom toku oko Maću Piću teče preko kamenja i veoma je bučna. Pre dolaska do Maću Piću reka Urubamba teče pored malog Inka mesta Pisak (Pisac), gde navodnjava ravna polja proširena ispod terasastist bašti na kojima lokalno stanovništvo Inka gaji svoja žita i povrća.

Autor je boravio u Peruu tri meseca, kao UN ekspert, kao pomoć jugoslovenske vlade Peruu, i posetio grad Kusko (Kusco) i Inka utvrđenje Maću Piću, popevši se na sam vrh Huajna Piću (Huayna Picchu). Pred povratak rashladio je lice u vodi reke Urubamba. Pošto je Maću Piću lociran u prašumi, pre povratka voza za Kusko, malo smo zašli u prašumu da osetimo njene čari.

Područje Prašume u Južnoj Americi Prašume Amazonije

PODELITE OVAJ TEKST NA: