detalj slike: arhiva Branka Vukmirovića

Recenzija romana "KUĆA" autora Branka Vukmirovića,

autor recenzije Mr. Milica Jeftimijević Lilić

KUĆA ILI RAZOBLIČAVANjE ILUZIJA 

A kuća se šepurila pod sunčevim zracima. Obnovljena i uređena, visoka i široka, s bijelom fasadom koja je sijala na sve strane, očaravala je prolaznike svojom ljepotom. Izgledala je kao da je izašla iz bajke.

( Kuća, Branko Vukmirović)

Dodiri života i literature su neprekidni, prožimajući. Mnoge pojave iz života presele se u literaturu i zauvek ostaju da žive u njoj, da ga pojašnjavaju, tumače, pokazuju posledice njihovih zbivanja. Odnos prema životnim realijama rezultira različitim umetničkim formama, postupcima, pravcima.
Postoje tragični periodi u realnosti koji vrlo snažno inspirišu umetnike i umnožavaju literaturu. Ipak, prema nekima od njih postoji distanca i čak zazor od prenošenja u književnost. Nužnost vremenske distance je ponekad presudna za sveukupno sagledavanje onoga što se zbivalo radi što objektivnijeg transponovanja u napisano.
Branko Vukmirović, poznati aforističar, slika istorijsko prelamanje sudbine jednog prostora preko sudbine tzv. malog običnog čoveka, kao i preko toposa Kuća, koji u ovom slučaju simbolizuje domovinu, i vezanost za nju, borbu da se ona sačuva. Privrženost koja se oseća prema njoj. Ali i velika iskušenja koja je rat doneo i borbu da se sve vrati u prvobitni položaj.
Ovaj roman prvenac, Branka Vukmirovića, jeste jedno duboko promišljeno umetničko svedočenje o životnoj zbilji u Hrvatskoj nakon kraćeg vremena od ratnih okršaja devedesetih koji su Hrvatima doneli ostvarenje velikog sna o državi a Srbima, takođe autohtonom i prethodno konstitutivnom narodu, obespravljenost i beznađe.
Ako se u tumačenju romana jednostavnog naslova Kuća, krene od kraja, a kući se da simbolički smisao te je poistovetimo sa rečju država, domovina, onda je poruka dela nedvosmislena, stvorena država je ono što je nestvarno moćno u odnosu na pojedinačno koje ga je omogućilo. U delu je izvanredno je plastično oživljena relanost u Hrvatskoj nakon ratova s kraja dvadesetog stoleća viđena iz vizure Srpkinje Živke Ivković koja se vraća u svoju kuću, ali i svih likova koji su predstavnici Srba i Hrvata u novom dobu, novim okolnostima i novim pravilima. Roman je pisan u trećem licu. Zadivljujuće je autorsko objektivno viđenje obeju strana. U realističkom maniru slikaju se predstavnici dva naroda između kojih uvek postoji granica razdvajanja, a poslednja dva rata, Drugi svetski i ovi iz devedesetih, su tu granicu produbili i reklo bi se da se tu više nikada ne može mnogo učiniti na spajanju. Tonom objektivnog posmatrača i analitičara, autor slika okolnosti i dodire, kao i dramu dva zavađena naroda koji moraju da dele isti životni prostor i s istim pravom ga, zbog vekovnog prisustva smatraju jednako svojim. Branko Vukmirović kreira vrlo upečatljive likove kao nosioce ideja i dijametralno suprotnih životnih stavova, Jozo Rajačić, Hrvat, ( preko njega i sudbina hrvatskog naroda proteranog iz Bosne), Željko, Sandra, Mirko, Pazdrk, Franjo, Jovanka,
Živka, žena iz naroda srednjih godina, srčana i samosvesna, ne odustaje od svojih prava, želi da se nakon Oluje vrati u svoju kuću u Velikom Jarku ( 2000.) koja je uzurpirana, a potom i da nastavi svoj život u svom rodnom kraju bez obzira na to što je to sada hrvatska država. Shodno tome, ona kao predstavnik poražene strane, mora snositi posledice rata i biti optuživana za sve pogibije koje su se u ratu desile i koje su drugi sprovodili. Pokušaj vraćanja na prethodno stanje ostaje bezuspešan. Kad joj se sin vraća sa idejom da nastave život bivaju suočeni s tim da je to nemoguće. Ljubav koju je imao pre rata takođe biva problem zbog toga što je devojka Hrvatica, a k tome još su Živkinu majku preklali Hrvati...umesto da posluša sina, ona se odlučno suprotstavi i sin odlazi sa suprugom Sandrom u Švedsku.
.
Kroz lik ove neustrašive žene dat je i portret srpskog naroda, onog njegovog vitalnog dela koji je preživljavao vekovima se grčevito držeći roda i doma. Simbolika njenog čina da sama sebi prekrati život ima duboki simbolički smisao vezan za poziciju srpskog naroda u današnjoj Hrvatskoj...treba se bojati onoga što se u umetnosti najavljuje jer ona niče iz dubokog poniranja u okolnosti i postojeće prilike a autor se ovom knjigom predstavlja kao vrstan analitičar istorijskih i savremenih datosti.
Autor je izbegao kliše, crno – belo slikanje stvarnosti, ili što je moglo biti pogubno da se stavi na jednu stanu. Naprotiv, on je ka kraju romana na konkretnom primeru, udruženih pljačkaša iz oba naroda pokazao kako je zajednička nesreća to što su se pojedinci udružili i jednaku štetu nanose i jednom i drugom narodu. Pozicija Srba u Hrvatskoj naslikana je verno, ali se takođe osvetljava i ništa manje složena situacija u životu običnog čoveka iz redova hrvatske nacije. Gubitnici su i jedni i drugi kako se u delu pokazuje. Hrvatica koja je pre rata zavolela Srbina i ostala odana toj ljubavi morala se suočiti s tim da napravi izbor između ličnog života i domovine. Jezik kojim govore oba naroda, isti je, osim što se nakon rata u rečniku pojedinih likova nalaze i izrazi novo govora koji pokatkad deluju neprirodno.
Ideja države se osvetljava iz raznih uglova, za Hrvate to je uzvišeni cilj koji sve opravdava, za Srbe je pogubna igra sudbine jer više nemaju svoju iskonsku domovinu, sam prostor u kojem su oduvek živeli kao svoj na svome, a pojedinci iz Srbije koji su takođe imali udela u stvaranju Republike Krajine, po njenom ukidanju su im okrenuli leđa a i svi oni koji su krenuli za tom idejom su iznevereni i prepušteni sami sebi. Učesnici tog poduhvata, kako se u romanu vidi, se otrežnjuju i sada sasvim na drugi način vide to svoju avanturu, to im se i kaže da su ustali protiv svoje domovine i ne mogu sada očekivati milosti od nje.
Ipak, najbolnija je promena kroz koju prolazi glavna junakinja ovog romana. Naterana okolnostima da shvati da su ideali kao što je nacija, nacionalni interesi i sve ono što mora da pretpostavi porodičnoj slozi i opstanku u promenjenim okolnostima. Živka se uz ne male unutrašnje lomove menja. Počinje da shvata da kuća koja joj je bila sve, postaje kamen spoticanja i u odnosima sa državom, jer je konačno rešila da je proda, i u odnosu sa sinom kod koga ne može da ode brinući o kući. Na kraju shvata da nije ni živela, i da je život prošao u tom čekanju da se stvore pravi uslovi za život, a da je čovek prepušten između sna o zajednici sa Srbijom koja je daleko i ratu sa Hrvatskom u kojoj se planira život, jedno prokletstvo koje je uzelo veliki danak.
Kakve pouke se mogu izvući iz ove knjige, koja otvoreno markira tragične okolnosti postratnog perioda u životu povratnika Srba u bivšu domovinu koja je uvređena što su je napuštali, kao da je to bio njihov izbor, ili koji su ratovali na suprotnoj strani kao da ih je neko pitao šta žele. Trebalo je samo sačuvati život, kao što se u delu na izvanredan način prikazuje. Sad kad je država tu, i nema ništa posebno da ponudi ni neutralnim Hrvatima jer je moć u rukama manjine ni lojalnim Srbima, izlaz je, kako se i u knjizi demonstrira, bekstvo u inostranstvo gde će se napokon na miru živeti bez tereta prošlosti i nacionalnih surevnjivosti, ili bekstvo iz života...Nimalo lak izbor!
Knjiga Kuća Branka Vukmirovića, dragocena je i otrežnjujuća, aktuelna i svevremena jer govori o ljubavi i iluzijama, pobedama i porazima, moći i nemoći...Jednom rečju, knjiga za pamćenje i arhiviranje duboke srpske drame na tom prostoru kojem tek predstoji rasplitanje zamršenih odnosa naroda sa tog tla.

Аутор Бранко Вукмировић и Мр. Милица Јефтимијевић Лилић на сајму књига 2018, промоција романа Кућа, на штанду издавача, АЛМА Београд

PODELITE OVAJ TEKST NA: